Beta karoten faydaları ile ön plana çıkan ve vücutta A vitaminine (retinol) dönüştürülen bir bileşiktir. Sebzelere canlı sarı, turuncu ve kırmızı renk veren bu molekül; A vitaminine çevrilerek vücutta önemli faydalar sağlar. Özellikle görme fonksiyonunu için son derece önemli bir besin öğesi olarak bilinen A vitamini; hücre büyümesi ve kalp, akciğerler, cilt gibi doku ve organların sağlığının korunmasında kritik öneme sahiptir.1 “Beta karoten nedir?”, “Beta karoten hangi besinlerde bulunur?” ile “Beta karoten ne işe yarar?” sorularının yanıtı ve merak edilen diğer ayrıntılar için yazının devamını okuyabilirsiniz.
İçerikler (Gizle-)
Beta Karoten Nedir?
Beta Karoten Ne İşe Yarar?
Göz Sağlığına Faydaları
Kanserden Korunmada Faydaları
Akciğer için Faydaları
Kalp Hastalığı ve İnmeden Korunmaya Katkısı
Bilişsel Fonksiyonlar için Faydaları
Beta Karotenin Cilde Faydaları Nelerdir?
Beta Karoten Eksikliği Belirtileri Nelerdir?
Beta Karoten Hangi Besinlerde Bulunur?
Beta Karotenin Zararları Var mı?
Günlük Beta Karoten İhtiyacı Ne Kadar?
“Beta karoten nedir?” sorusu kısaca; kırmızı, turuncu ve sarı renkli meyve ve sebzelere parlak renk veren bir bitki pigmentidir şeklinde cevaplanabilir. Adını Latince havuç kelimesinden alan beta karoten, gözler ve cilt için önemli faydaları bulunan bir antioksidan bileşiktir.2 H. Wachenroder, 1831 yılında havuç köklerinden bu pigmenti kristalleştirmiş ve bulduğu bu bileşiğe “karoten” adını vermiştir. Beta karotenin bilinen bazı özellikleri arasında şunlar bulunur:
Beta karoten faydaları ile ilgili yapılan araştırmalar, beta karoten açısından zengin yiyecekler tüketmeyi ya da beta karoten takviyesi almayı aşağıdaki sağlık yararları ile ilişkilendirmiştir:
Beta karoten, vücutta ihtiyaç duyulduğu zaman A vitaminine dönüştürülen bir besin ögesi olan provitamin A karotenoiddir. Araştırmalar, beta karoten gibi karotenoidler bakımından zengin bir diyet ile beslenmenin göz sağlığını desteklediğini ve göz hastalıklarını önlemeye yardımcı olduğunu göstermiştir. Yine veriler ışığında kanda karotenoid düzeyi yüksek olan kişilerde makula dejenerasyonu (sarı nokta hastalığı) riskinde anlamlı oranda azalma olduğu söylenebilir.
Beta karoten gibi antioksidan bileşikler bakımından yüksek bir diyetle beslenenlerde meme kanseri, akciğer kanseri, pankreas kanseri ve prostat kanseri gibi bazı kötü huylu tümörlerin gelişme riskinde düşme olduğu araştırmalarla gösterilmiştir. Ancak beta karotenin diğer kanser türleri üzerindeki etkileri için daha fazla araştırmaya ihtiyaç vardır.1,4
BMJ (İngiliz tıp dergisi), Mart 2006'da kandaki yüksek beta karoten düzeylerinin, serbest oksijen radikallerinin neden olduğu akciğer hasarını azalttığını gösteren bir rapor yayınlamıştır.3
Beta karoten, kalp hastalığı ve inme riskini azaltabilir. Bununla birlikte şimdiye kadar yapılan çalışmalar, koroner kalp hastalıklarını önlemeye yardımcı olmadığını göstermiştir.4
Diğer antioksidanlar gibi beta karotenin de hafıza ve bilişsel işlevler üzerinde olumlu katkıları vardır. Birden fazla çalışmada uzun süreli beta karoten takviyesi kullanmanın bilişsel işlevler ve hafıza üzerindeki pozitif etkileri gösterilmiştir. Beta karoten ve diğer antioksidanlar, Alzheimer hastalığının belirtileri ve yaşa bağlı bilişsel düşüşü azaltmada etkili olabilir.
Beta karoten faydaları arasında cilt üzerindeki olumlu etkilerini de unutmamak gerekir. Yapılan bazı araştırmalar, beta karoten gibi antioksidan bileşiklerin cilt sağlığını ve görünümünü desteklemeye yardımcı olabileceğini göstermiştir. Ek olarak beta karoten, cildi, güneşten gelen UV ışınlarına karşı korumaya yardımcı olur.1 Ancak bu, bileşiğin uzun bir süre, yüksek miktarlarda alınmasını gerektirir. Çok fazla beta karoten alımı, bazı sağlık sorunlarına neden olabilir, bu nedenle genellikle güneş koruması için önerilmez.5
Beta karoten içeren besinler yedikten sonra vücudunuz yavaş yavaş alınan bu karotenoidleri, A vitaminine dönüştürerek kullanır. Bu nedenle beta karoten ve dolayısıyla A vitamini eksikliği, yeterli ve dengeli bir diyetle beslenmeyen bireylerde görülebilen bir durumdur. Ayrıca belirli karaciğer bozuklukları ve vitamin emilimini etkileyen bazı rahatsızlıklarda da eksiklik görülebilir. Beta karoten ve A vitamini emilimini engelleyebilecek hastalıklardan bazıları şunlardır:
Ayrıca hamile veya emziren kadınların takviye alması gerekebilir. Ancak A vitaminini fazlalığı, düşüklere ve doğum kusurlarına yol açabileceği için A vitamini takviyesi almadan önce doktorunuza danışmayı ihmal etmeyin.5
Beta karoten eksikliği belirtileri; göz, cilt, kalp, akciğerler ve bağışıklık sistemi gibi farklı doku ve organlarda gözlemlenebilen etkilere neden olabilir. Beta karoten eksikliğinde görülebilen semptomlar arasında şunlar bulunabilir:
Beta karoten açısından zengin besinler tüketerek, bu bileşiğin faydalarından yararlanabilirsiniz. İşte yüksek beta karoten içeriği ile ön plana çıkan besinlerden bazıları:
Beta karoten faydaları ile ön plana çıkan, fazla alımında genellikle ciddi bir zarara yol açmayan bir pigmenttir. Ancak uzun süre boyunca yüksek dozlar, beta karoten fazlalığı sonucu karotenemiye yol açabilir. Karotenemi, cildinizin sarımsı-turuncu bir renk olmasına neden olur. Normalden yüksek A vitamini dozları, hem menopoza girmiş kadınlarda hem de erkeklerde kırık riskini artırabilir. Yine hamilelik sırasında yüksek dozda A vitamini içeren takviyeler uygun değildir. Çünkü fazla A vitamini alımı, doğum kusurlarına veya düşüklere neden olabilir.4 Bunun yanında Amerikan Pediatri Derneği, A vitaminini, hamilelik ve emzirme döneminde özellikle akciğer fonksiyonu ve olgunlaşması açısından en kritik vitaminlerden biri olarak belirtmektedir. Beta-karoten, vücutta sadece ihtiyaç halinde A vitaminine dönüştürülür. Bu da A vitamini toksisitesi riskini azaltan bir özelliktir. Bu, beta karotenin yüksek A vitamini seviyelerinden (retinol) kaçınılması gereken hamilelik sırasında güvenli olmasını sağlar.8
Günlük beta karoten ihtiyacı, bileşik, çeşitli meyve ve sebzelerde bulunduğu için gıdalar yoluyla kolaylıkla karşılanabilir. Bununla birlikte istenirse doktor önerisiyle beta karoten takviyesi de kullanılabilir. Yaş, cinsiyet ve özel durumlarda günlük beta karoten ihtiyacı ile ilgili dataları aşağıdaki tabloda görebilirsiniz.
Tablo 1 Yaş ve Cinsiyete Göre Günlük Önerilen B5 Vitamini Miktarı 4
| Yaş Aralığı/Durum | Erkekler (IU/Gün) | Kadınlar (IU/Gün) |
| 0-6 ay | 1,320 | 1,320 |
| 7-12 ay | 1,650 | 1,650 |
| 1-3 yaş | 1,000 | 1,000 |
| 4-8 yaş | 1,335 | 1,335 |
| 9-13 yaş | 2,000 | 2,000 |
| 14-18 yaş | 3,000 | 2,310 |
| Yetişkinler | 3,000 | 2,310 |
| Gebelik | - | 2,565 |
| Emzirme | - | 4,300 |
Not: Bu metin tüketicileri konu özelinde objektif bir şekilde bilgilendirme amaçlı yazılmıştır.
Kaynakça
https://www.webmd.com
https://www.healthline.com
https://www.medicalnewstoday.com
https://www.urmc.rochester.edu
https://www.verywellhealth.com
https://my.clevelandclinic.org
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov
https://www.hsis.org
Benzer Blog Yazıları
Canlı, parlak, pürüzsüz ve ışıl ışıl bir cilde sahip olmak herkesin hayalidir.
Işıl ışıl ve canlı bir cilt dokusuna sahip olmak hemen herkesin hayalidir.
Cilt bakımının en önemli aşaması, cildin ihtiyaç duyduğu nemi sağlamaktır.