UV Işını Nedir? UV Işınlarının Cilde Zararları Nelerdir?

Ultraviyole (UV) Işık Nedir?

UV ışını, insan gözüyle görülemeyen, bir enerji türüdür. “UV ışını ne demek?” sorusuna “UV ışını bir radyasyondur.” şeklinde yanıt verilebilir. Pek çok kişi “UV ne demek?” sorusunu da merak eder. UV, ultraviyole kelimesinin kısaltılmış halidir.  

UV ışını, tıpkı radyo dalgaları, röntgen ışınları ve mikrodalgalar gibi elektromanyetik enerji türlerinden biridir. Elektromanyetik spektrumunun X-ışınları ve görünür ışık arasında kalan kısmında yer alır.

Çevremizde bulunan en güçlü UV ışını kaynağı, güneştir. Güneş; ışık ve ısı yaymasının yanında ultraviyole (UV) radyasyon da yayar. UV ışınları aynı zamanda ticaret, sanayi ve eğlence amacıyla tasarlanan bazı yapay kaynaklardan da yayılır. ^{1 2 3}

Ultraviyole (UV) Işınlarının Türleri Nelerdir?

UV ışını; UVA, UVB ve UVC olmak üzere 3 farklı türde bulunur. Bu üç UV ışını dalga boylarına göre sınıflandırılır ve belirli özelliklere göre birbirinden ayrılır. 100 ila 400 nm dalga boyu aralığında yer alan UV ışını türleri aşağıdaki gibidir:

1.UVA

UV ışınları arasında en uzun dalga boyu UVA’da bulunur. 315-400 nm dalga boyuna sahip UVA, dünya yüzeyine ulaşan UV ışınlarının %95’ini oluşturur. Atmosfer tarafından neredeyse hiç filtrelenmeyen UVA, kişilerin bronzlaşmasına etki eder. Ayrıca sadece yüzeysel olarak cilt renginin değişmesinde etkili değilidir. Cildin daha derin katmanlarına da ulaşabilir. Bu nedenlerden ötürü cildin yaşlanmasına ve kırışmasına da neden olabilir. Bazı araştırmalar cilt kanserlerinin gelişimine katkıda bulunabileceğini gösterse de kesin olarak kanıtlanan bir sonuca ulaşılamamıştır.³

2.UVB

UVB, orta dalga boylu bir UV ışınıdır. Atmosfer tarafından filtrelenen UVB'nin büyük bir kısmı; ozon, su buharı, oksijen ve karbondioksit tarafından emilir. 280-315 nm dalga boyuna sahip UVB, biyolojik olarak aktif bir ışındır. UVA gibi cildin derin katmanlarına inemez, cildin yüzeyinde kalır. Hem bronzlaşma hem de yanma gibi durumlar yol açabilir. Bu etkiler kısa sürelidir. Ancak yine de UVA gibi UVB’nin de cilt yaşlanmasında etkili olduğu söylenir.³

3.UVC

En kısa dalga boyuna sahip UV ışını UVC’dir. 100-280 nm dalga boyuna sahip UVC atmosferden geçerken filtrelenip yok olur. Yeryüzüne ulaşamadığından dolayı UV ışınları zararları ve etkilerini doğal olarak iletemezler. Ancak lamba ve lazer ışınları ile cilde zarar verebilir.³

Ultraviyole (UV) Işınları Nerede Bulunur?

En güçlü ve doğal UV radyasyon kaynağı güneştir. Ancak güneş dışında yapay olarak UV ışını sağlayan kaynaklar da vardır. İşte, bunlardan bazıları:

• Solaryum olarak bilinen bronzlaşma kabinleri,
• Bazı halojen, flüoresan ve akkor lambalar, 
• Stadyum ve spor salonlarında yer alabilen cıva buharlı aydınlatmalar, 
• Fototerapi adı verilen UV ışın tedavisi, 
• Bazı lazer türleri,
• Siyah ışık veren lamba ve fenerler (genellikle tıpta, bilimsel araştırmalarda kullanılır).^{3 4}

UV Işınlarının Zararları Nelerdir?

UV ışınlarının cilde zararları ön planda olsa da farklı rahatsızlıklara ve sorunlara da yol açabilir. İşte, yüksek ölçüde UV ışınlarının neden olabileceği olumsuz durumlar: 

• Cildin erken yaşlanmasına ve buna bağlı olarak cildin kalınlaşmasına, incelmesine ya da buruşmasına etki edebilir. 
• Katarakt olasılığını artırabilir. 
• Görmeyi engelleyebilen doku büyümesine ya da makula dejenerasyonuna yol açabilir. 
• Melanom ve melanom dışı cilt kanseri türlerine neden olabilir.  
• Vücudun doğal bağışıklık savunmasının zayıflamasına ve bu duruma bağlı olarak ortaya çıkabilecek rahatsızlıklara neden olabilir.⁵

Güneş ışınlarına maruz kalmak sadece olumsuz durumlara neden olmaz. Doğru ve uygun zamanlarda güneşe çıkmanın bazı faydaları bulunur. “Güneş Işığının Cilde Faydaları” başlıklı yazımızı okuyarak bu konuda detaylı bilgi alabilirsiniz. Ayrıca “Cilde İyi Gelen Besinler” ve “Cilde İyi Gelen Bitkiler” içeriklerimizi de inceleyerek cildinizin daha iyi görünmesini destekleyecek durumlar hakkında fikir edinebilirsiniz. 

UV Işınlarından Korunma Yolları Nelerdir?

UV ışınlarının sunduğu zararlı etkiler, kişilerin UV ışınlarına yoğun olarak ve uzun süre maruz kalması durumunda gerçekleşebilir. UV ışınlarından korunma yolları nelerdir öğrenerek doğal ve yapay UV ışınlarından korunabilirsiniz. Gelin, hem zararlı güneş ışınlarından korunma yolları hem de UV ışınlarından korunma yollarına bir göz atalım:

• Güneşin en yoğun olarak etki ettiği 10.00-16.00 saatlerinde gölgede kalmaya ya da dışarıda olmamaya dikkat edin. 
• Her mevsim güneş kremi kullanın. Serin veya hafif bulutlu günlerde SPF 15, güneşli günlerde ise SPF 30 ya da SPF 50 faktörlü güneş kremlerini tercih edin. Güneş kremini, yüzünüze ve cildinizin açık kalan bölgelerine uygulayın. 
• Eğer havuzda ya da denizdeyseniz güneş kreminin etkisini kaybedeceğini unutmayın. İki saatte bir ve denizden, havuzdan çıktıktan sonra kreminizi yenileyin. 
• Makyaj malzemeleri ve nemlendiriciler de güneş koruyucu etkiye sahip olabilir. Ancak SPF 15 seviyesinde az bir güneş koruyucu içeren ürünlere ek olarak da güneş koruyucu kullanın. 
• UV ışınlarına daha az maruz kalmak için yaz aylarında da keten gibi nefes alan, hafif kumaşlara sahip uzun elbiseler, etekler, pantolonlar ve gömlekler tercih edebilirsiniz. 
• Özellikle güneşli yaz günlerinde şapka takın. 
• Hem mevsim güneş gözlüğü takın. Güneş gözlüğü, gözlerinizi ve göz çevresindeki hassas cildi UV ışınlarından korur ve katarakt gibi risklerin önüne geçilmesine yardımcı olur.  
• Solaryum gibi yapay bronzlaştırma etkisi sunan ve UV ışının yoğun olduğu uygulamalardan kaçının.⁶

Uyarı: Bu metin tüketicileri konu özelinde objektif bir şekilde bilgilendirme amaçlı yazılmıştır.

Kaynakça

https://www.healthline.com
https://www.fda.gov
https://www.who.int
https://www.sanovadermatology.com
https://www.epa.gov
https://ukhealthcare.uky.edu